Chinese puzzelballen

Ivoren puzzels uit China waren in de 19e eeuw bijzonder populair in Europa, zoals tangrams. Maar het meest bewonderingswaardig waren puzzelballen. Een puzzelbal bestaat uit steeds kleinere bollen met verfijnde decoraties die los van elkaar kunnen bewegen - tot wel 25 lagen.

Deze veertien centimeter grote ivoren puzzelbal werd c. 1770-190 in Kanton (nu Guangzhou) gemaakt en bestaat uit maar liefst zeventien lagen.

In de buitenste laag zijn geleerden omringd door onder andere kinderen, bedienden en pagodes afgebeeld, met daartussen bloemenranken.

Deze puzzelballen worden in het Chinees gui fu sheng gong 鬼斧神工 genoemd, wat vaak vertaald wordt als ‘duivelswerk’.

Het verwijst naar het bijna bovennatuurlijke vakmanschap dat nodig is om zoiets te kunnen maken.

Geometrische logica

Een ivoorsnijder maakt eerst van een vierkant blok ivoor een ronde bal, meestal met een draaibank. Een ingenieuze geometrische tekening op papier wordt ‘vertaald’ naar de bol. In de bol worden veertien ‘kijkgaten’ gemaakt - precies even ver van elkaar geplaatst - die helemaal tot aan het binnenste van de bol reiken. Hier zit een geometrische logica achter.