Mahjong Stenen (Hong Kong)

In Hongkong spraken we met Karen Aruba en haar vader Cheung een van de laatste traditionele Mahjongmakers. Cheung, inmiddels in de 80 leerde het vak als jonge jongen van zijn vader, die eigenaar was van een Mahjong fabriek. Het kerven van de mahjongstenen is een zwaar en precies werk, elke gesneden lijn vergt een andere diepte en dikte.  Voor een mahjong snijder is het van cruciaal belang dat alle tegels identiek gekerfd zijn omdat spelers anders kunnen valsspelen.

Zijn dochter Karen Aruba ontwerpt de Mahjong stenen en voorziet ze van hedendaagse afbeeldingen. Vroeger werden mahjongtegels gemaakt van ivoor, bot, of bamboe en soms ook met een jade achterkant. Tegenwoordig worden ze gemaakt van kunststof. Ze worden gekerfd met 5 (handgemaakte) basisgereedschappen. Het is een ambacht dat jaren oefening vereist om meester te worden. Met hun creaties houden Karen en haar vader dit traditionele ambacht levend. Voor het museum kochten we een spel, een nieuw ontwerp door Karen Aruba, met afbeeldingen die de geschiedenis van Hongkong tonen. De stenen zijn stuk voor stuk kleine kunstwerkjes, met liefde en aandacht gesneden en ingekleurd. 

Mahjongspellen maken wordt gezien als onderdeel van Hongkongs immaterieel cultureel erfgoed, Mahjong is in de 19e eeuw (tijdens de Qing dynastie) in China ontstaan en heeft zich van daaruit verspreid over Chinese gemeenschappen wereldwijd. Er zijn verschillende varianten, maar de Hongkongse variant is wereldwijd het meest populair, waarschijnlijk omdat de meeste Chinezen emigreerden via Hongkong of het omringende Kantonees sprekende gebied. Het is een gezelschapsspel, meestal gespeeld met vier spelers.  Omdat er om een inzet gespeeld wordt, kunnen er grote bedragen bij vergokt worden. Maar er zijn ook genoeg situaties waarin men voor de lol speelt. Bij feesten en partijen, zoals een Chinees nieuwjaarviering of een familiefeest, is er altijd wel een mahjongtafel te vinden. In het verleden werd het in zowel speelhuizen als op straat gespeeld, nu ook veel online. Op de west-kruiskade zat een toko met daarboven een ‘vereniging’, waar mahjong werd gespeeld. Dit gebeurde soort van stiekem omdat hierbij veel gegokt werd. In Ka Fook Mansion, de woongemeenschap voor Chinese ouderen aan de Graaf Florisstraat in Rotterdam is een van de recreatieruimtes speciaal voor het spelen van mahjong. Hierbij wordt niet meer gespeeld om geld te winnen, maar om samen te komen en de hersenen actief te houden. 

Cheung Sing Chung (ook bekend als Ricky Cheung) kerfde op zijn hoogtepunt wel 432 tegels per dag (3 volledige mahjongsets), zes dagen per week. Hij begon op 13-jarige leeftijd het vak te leren in zijn vaders Fuk Hing Lung Mahjong Factory.  Het was een van de grootste mahjong fabrikanten tot haar sluiting in 2009.  

Karen Cheung is de dochter van Cheung Sing Chung en werkt onder haar illustrator naam Karen Aruba.