Kerstmis in Mexico is een feestelijke periode vol tradities en vieringen. De festiviteiten duren bijna een maand, vanaf 12 december tot en met 6 januari, met nog een extra viering op 2 februari.
Auteur: Marijke Kunst
Spaanse priesters introduceerden vanaf de 16e eeuw christelijke feestdagen. In de afgelopen vier eeuwen vermengden Spaanse en inheemse tradities en invloeden uit de Verenigde Staten zich met elkaar en ontstond er een kerstviering die je nergens anders ter wereld vindt. Er zijn processies met kaarsverlichting, uitgebreide kerststallen, Spaanse Christmas carols (villancicos) en piñatas. In Mexico is 78% van de mensen katholiek, al dan niet praktiserend.
Vanaf begin december kleuren de straten, (regerings)gebouwen en huizen rood door enorme hoeveelheden poinsettias. Ze heten flores de Noche Buena (goedenavond), net zoals de Spaanse naam voor kerstavond. Voor de Spaanse koloniale periode werden poinsettias Cuetlaxochitl genoemd en erg gewaardeerd in de mid-winter. Ze symboliseerden gevallen strijders die als kolibris terugkeerden en nectar van deze bloemen dronken.
Al vanaf eind november verkopen marktkramen allerlei cadeaus en kerstversieringen, en een ware overvloed aan flores de Noche Buena.
Op 12 december komen tienduizenden gelovigen naar de Basiliek van Maria de Guadelupe in Mexico-Stad om Onze-Lieve-Vrouw van Guadalupe (Maagd van Guadalupe) eer te bewijzen. Zij is de meest vereerde beschermheilige van Mexico en sinds 1945 van heel Latijns-Amerika.
In deze feestelijke periode van 12 december tot en met 2 februari is de kerststal - met de heilige familie, omringd door engelen, herders en dieren en bekroond met een ster - hét middelpunt in kerken en bij mensen thuis. In het centrum van een stad of dorp worden grote feestterreinen opgezet met meer dan levensgrote kerststallen. De heilige familie en andere bekende kerstfiguren zijn het middelpunt van een bonte variëteit aan figuren, taferelen en landschappen uit de hele wereld. Hier komen de mensen ‘s avonds bij elkaar om feest te vieren.
Het kindje Jezus wordt pas op kerstavond in de kribbe gelegd. En hij is groter dan de andere figuren, vaak lifesize. Monikken introduceerden kerststallen in de vroege koloniale periode om het het christelijke geloof en en tradities in de inheemse cultuur in te bedden.
Maria, Jozef en Jezus, gemaakt van vertind blik. (TM-5411-46a/c, TM-5527-1c)
Wil je meer weten over deze figuurtjes of over altaartjes van vertind blik? Lees dan ook het wereldverhaal over Hojalata.
Tussen 16 en 24 december worden bijbelse scenes uitgebeeld in posadas en pastorales. Posadas verbeelden de zoektocht van Maria en Jozef naar een schuilplaats. Mensen lopen ‘s avonds gezamenlijk met lichtjes zingend langs deuren en vragen symbolisch om onderdak. Kinderen dragen de kerststal. Aan het einde van de avond worden dan piñatas met snoep en cadeautjes erin stuk geslagen. Kinderen doen mee aan de festiviteiten rond kerstmis en op zo’n manier dat iedereen plezier heeft.
Pastorales - herderspelen - verbeelden de tocht van de herders om de nieuwgeboren baby Jezus te bezoeken. In deze zeer levendige toneelstukken ontmoeten ze duivels en engelen die hen proberen over te halen om hun pad te volgen. Pastorales waren oorspronkelijk bedoeld om het kerstverhaal te onderwijzen aan inheemse mensen. In de loop van de tijd veranderden ze in luchtig komisch toneelspel. Het script is geïmproviseerd en bevat ook de nodige grappen, liedjes, zwarte humor, discussies, en sigaretten en tequila.
Kerstavond met de late nachtmis en daarna een groot feestdiner is het hoogtepunt in deze feestperiode. Nochebuena - goedenavond in het Spaans - betekent ook kerstavond. Kerstavond bevat elementen van een oudere viering ter ere van de Azteekse god Huitzilopochtli zoals fakkels, voorstellingen, eten en dansen. Waarschijnlijk werd kerstmis daarom omarmd door de inheemse mensen in Mexico. Na het diner worden dan de cadeautjes geopend. De kerst - Navidad - zelf wordt rustig en met familie gevierd: het is vooral bijkomen van de uitbundige festiviteiten op de avond ervoor.
Op 6 januari wordt met Driekoningen gevierd dat de drie koningen uit het oosten het kindje Jezus met giften bezochten. In sommige regio’s in Mexico zetten kinderen dan op 5 januari hun schoen bij de deur om cadeautjes te krijgen.
Een lichtmis op 2 februari sluit deze lange feestperiode af. La Candelaria viert de presentatie van het kindje Jezus in de tempel. Mensen brengen dan hun kindje Jezus om het te laten zegenen.
