De sporen van Lodewijk Pincoffs in Rotterdam

Zijn ouders waren van eenvoudige, joodse afkomst. Na zijn handelsopleiding begon hij als handelaar, werd als 28-jarige gemeenteraadslid in Rotterdam, later lid van Provinciale Staten en van de Eerste Kamer.

Zijn belangrijkste economische activiteit betrof de Rotterdamsche Handelsvereeniging, die hij in 1872 mede-oprichtte en als president-directeur beheerde. Deze zeer grote investeringsmaatschappij had flinke belangen in de AHV. De Rottterdamsche Handelsvereeniging was van doorslaggevende betekenis voor een betere bereikbaarheid en ontwikkeling van de havens aan de zuidzijde van de Maas in Rotterdam. Verder was hij commissaris van meerdere ondernemingen, bijvoorbeeld de Holland-Amerika-lijn, Heineken Bierbrouwerij, de Rotterdamsche Bank en enkele maatschappijen in Nederlands-Indië.  

Ook was hij oprichter, bestuurslid, begunstiger of lid van een indrukwekkend aantal charitatieve, educatieve en kunstinstellingen, en van de Rotterdamsche Diergaarde. Hij was ook lid van de Koninklijke Nederlandsche Yachtclub, waarvan het prestigieuze clubgebouw nu het Wereldmuseum Rotterdam huisvest.

In 1879 werd geheel onverwacht bekend dat Pincoffs de stad, de AHV en de Rotterdamsche Handelsvereeniging jarenlang grootscheeps bedrogen had met ongedekte leningen ter waarde van vele miljoenen guldens – toen een ongehoord hoog bedrag. Dit betekende zijn abrupte neergang. De AHV ging failliet en vele beleggers werden zwaar benadeeld. De AHV bleek al jarenlang verlieslijdend. Het bedrog kwam als een schok want tot dat moment liep iedereen met hem weg. Hij werd alom verguisd. Het wrange grapje deed de ronde, dat ‘Pincoffs de sterkste man van Nederland is, want hij heeft heel Rotterdam opgelicht’. 

Hij vluchtte in 1879 halsoverkop met zijn gezin naar de VS waar hij, niet bepaald bemiddeld, stierf.

Fotobijschrift: Spotprent op de vlucht van Lodewijk Pincoffs naar de Verenigde Staten, 15 mei 1879. Pincoffs staat in een trekschuit genaamd 'De Vliegende Hollander' met koffers en geldzakken. Links op het water zit in een klein bootje zijn mededirecteur A. Kerdijk. Prentmaker: Monogrammist JH (Nederland). (Rijksmuseum Amsterdam, RP-P-OB-89.270) Rijksmuseum, CC0, via Wikimedia Commons.

Ondanks zijn malversaties kreeg Pincoffs later toch weer enige erkenning omdat hij heel veel voor de havenontwikkeling van Rotterdam heeft betekend. De gemeente kon voor weinig geld de havens van de Rotterdamsche Handelsvereeniging overnemen; dit was het begin van het Havenbedrijf Rotterdam. Een straat, plein en brug werden naar hem vernoemd. Er kwam een standbeeld van hem bij de Entrepothaven. Een chique hotel kreeg zijn naam. Pincoffs had weliswaar zwaar gefraudeerd maar geen geld in eigen zak gestoken. 

Maar hij liet ook zijn sporen achter in het Wereldmuseum: niet als schenker of verkoper van etnografica, maar wél doordat hij met de AHV het zaadje plantte voor de belangrijke collectie voorwerpen uit Centraal-Afrika – waaronder Congo.